Dinsdag 19 april jongstleden is er een bijeenkomst ‘Boeren in het Oldambt, met of zonder duist’ georganiseerd geweest bij SPNA Ebelsheerd in Beerta.

Het betrof een themabijeenkomst over duistbestrijding, nu en in de toekomst.
Een groep van sprekers, ieder op hun gebied nauw betrokken bij (de toekomst van) duistbestrijding, is gevraagd te vertellen over hun belevingen.

Sprekers waren:

Bram Vervisch/Jonas Claeys (Inagro): Resultaten Vlaamse duistonderzoek

Jo Ottenheim (Nefyto): oorzaken en oplossingen voor het wegvallen van middelen voor gewasbescherming

Jaap Steenhuis-Geertsema (WPA-Robertus): visie op duistbestrijding

Patricia van Rijswick (SPNA): Resultaten BO onderzoek duistbestrijding en ervaringen niet-chemische duistbestrijding uit het buitenland.

Het doel van deze bijeenkomst was ook om suggesties op te halen waarmee het toekomstige duistonderzoek (met waarschijnlijk minder chemie) zo praktijkgericht mogelijk opgezet kan worden.

Fleur Norbruis, beleidsmedewerker cluster Natuur en Samenleving bij het ministerie van LNV, is de eerste die onze interview reeks aftrapt.

In welke relatie sta je tot Agenda voor de Veenkolonien / Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw?

Als lid van het Regioteam Regiodeal Natuurinclusieve landbouw probeert Fleur samen met haar collega Christien Stoker de verbinding te leggen tussen het ministerie van LNV en het regioteam. De bedoeling is dat er over en weer vragen gesteld kunnen worden zodat de lijntjes tussen het ministerie en het werkveld kort zijn. Voor het ministerie is het belangrijk om zichzelf de vraag te stellen, is het beleid dat wij maken toereikend en haalbaar? Wat is nodig, doen we de goede dingen en doen we die goed? Fleur maakt inmiddels twee jaar deel uit van het regioteam en wat haar betreft kan en mag er nog meer gebruik van elkaar gemaakt worden Met wat er al is geleerd en toegepast in het noorden, doen we nu binnen LNV ons voordeel. Want gebiedsgericht werken is de grote interne veranderopgave binnen LNV. De opgaven om de stikstof uitstoot te verlagen, natuur en waterkwaliteit te verbeteren en de biodiversiteit te herstellen, moeten in samenhang worden aangepakt. Ze zijn immers verschillend van aard en omvang per gebied (grondsoort, watersystemen, nabijheid N2000 gebieden, landschappelijke kwaliteit). En om recht te doen aan die verschillen is integraal en gebiedsgericht nodig, in goede balans met de sectorale/ketengerichte en ( inter-)nationale opgaven.

Wat zou je graag willen bereiken op het gebied van Natuurinclusieve Landbouw?

Fleur ziet graag dat natuurinclusieve landbouw straks geen niche meer is, maar dat dit gewoon een ontwikkelrichting is waarbij boeren de natuur weten te gebruiken in hun bedrijfsvoering en dat er een verdienmodel onder ligt.

Hoe ziet de landbouw er wat jou betreft over 5 jaar uit?

Over 5 jaar ziet zij de landbouw graag meer natuurinclusief, extensiever en met meer aandacht voor biodiversiteit. De natuur heeft erg geleden, kijk bijv. naar de bodem, als je deze weer in goede staat terugbrengt heb je minder problemen bij wateroverlast en droogte, heb je geen kunstmest en minder gewasbeschermingsmiddelen nodig. Het moet anders.

Je ziet nu al dat boeren die natuurinclusief gaan werken weer meer plezier in hun werk hebben.

Een belangrijke vraag aan Fleur is;  hoe krijg je boeren zover dat ze  meegaan in het natuurinclusief boeren? Je hebt altijd een aantal koplopers maar hoe betrek je de overige boeren?

Fleur ziet hier een grote rol weggelegd voor deze koploperboeren, zij kunnen laten zien wat zij doen en hoe zij het doen. Bijvoorbeeld op inspiratie en demonstratiebedrijven. Boeren leren vooral van andere boeren. Ook meer samenwerking en een grotere rol voor de agrarische collectieven kan helpen, zij hebben korte lijntjes naar de boeren. Fleur ziet ook een belangrijke rol weggelegd voor coaches en contactpersonen die met boeren in gesprek gaan, wat zou de boer anders willen doen en hoe kan dit verwezenlijkt worden. Of binnen netwerken met een groep boeren nadenken over de toekomst. Uiteindelijk zit de boer zelf aan de knoppen. En beloon daar waar goede stappen worden gezet.

LNV ondersteunt allerlei initiatieven om natuurinclusieve landbouw te bevorderen. Een voorbeeld is de pilot “Land van waarde” waarbij de kern is gestapelde beloningen. De beloning voor de boer komt niet alleen uit het product. Als de bank minder rente regelt, de melkfabriek een paar cent meer per liter geeft en de verpachter een korting geeft op de pachtprijs van grond, draagt iedereen bij aan de investering van de boer in natuurinclusief werken..

Wie of wat inspireert jou hierin?

De overtuiging dat een verduurzaming van de landbouw noodzakelijk is. De afgelopen decennia was de landbouw gericht op productie en dat heeft grote gevolgen voor natuur en biodiversiteit gehad. Zij wordt vooral geïnspireerd door haar werkbezoeken aan boeren die bezig zijn met de verschillende stappen van natuurinclusieve landbouw. Boeren die natuur, landschap en milieu-impact meenemen in hun bedrijfsvoering.

Waarom of wanneer ga jij met plezier naar je werk?

Fleur gaat met plezier naar haar werk maar vond de coronaperiode moeilijk, het vele thuiswerken en minder kunnen samenwerken met collega’s was lastig, gelukkig konden bedrijfsbezoeken wel met enige regelmaat doorgaan, en kon ze daar energie uithalen. Zij ziet dat veel collega’s hun werk vooral doen vanuit kantoor maar vindt het zelf erg belangrijk om als ambtenaar erop uit te trekken, vanuit de praktijk zaken naar binnen trekken.

Hoe besteed jij je vrije tijd het liefst

In haar vrije tijd leest Fleur graag en is wandelen een grote hobby, vooral lange afstandswandelingen, zowel in Nederland als in het buitenland, zij is groot fan van Groot Brittannië.

Wat wil je de lezers van de nieuwsbrief meegeven?

De laatste vraag aan Fleur is wat zij de lezers van de nieuwsbrief mee wil geven.

Zij roept de lezers op vooral contact met haar op te nemen, zij wil uitstralen dat LNV geen ivoren toren is, maar makkelijk benaderbaar. Dus heb je ideeën, ben je het ergens niet mee eens, wil je LNV iets meegeven, neem contact met haar op.

Dit kan via k.f.norbruis@minlnv.nl

Een goede bodem is een essentiële voorwaarde voor het functioneren van een landbouwbedrijf. De bodem is ook het minst zichtbare gedeelte van het bedrijf. Soms worden er bedrijfsmatige beslissingen genomen zonder de bodem er voldoende bij te betrekken of omdat de kennis doodgewoon ontbreekt. Daar willen we vanuit de Regio Deal meer aandacht aan geven.
Speciaal voor boeren in het Oldambt is een bodemleernetwerk opgezet met als doel:
• Agrariërs leren tijdens veldbijeenkomsten meer over hun eigen grond, krijgen inzicht in bodemvorming, bodemprocessen en passende maatregelen ( vruchtopvolging, gebruik “groene mest” of compost, groenbemesting, mechanisatie etc.)
• Agrariërs bestuderen op het eigen bedrijf het bodemprofiel, de bodemstructuur, de beworteling en het bodemleven. Er is binnen de groep financiële ruimte om zelf een experiment uit te voeren.
Het uiteindelijk doel is dat de boer ‘expert’ wordt op zijn eigen kavel. Het begint met leren waarnemen. Met daarbij uiteindelijk een gezondere en betere bodem die voor gezondere en meer
weerbare gewassen moeten gaan zorgen met daarbij een beter verdienmodel. Er is nog ruimte voor een boeren.
Voor meer informatie en/ of voor opgave kunt u terecht bij Harold Martens, tel: 06-31111893

10 maart jongstleden heeft er in Smeerling een informatiebijeenkomst plaatsgevonden met betrekking tot eventuele ontwikkelmogelijkheden in de directe omgeving van het Pagediep.

Eigenaren/boeren van de aangrenzende percelen aan het Pagediep zijn voor deze bijeenkomst uitgenodigd om daarover van gedachten te wisselen.

Aanleiding

Gemeente Stadskanaal, Provincie Groningen en Waterschap Hunze en Aa’s hebben in 2019 een algemene verkenning laten doen naar eventuele toekomstige kansen voor het Pagediep-gebied. Uit deze verkenning blijkt dat het combineren van verschillende functies zoals landbouw, water, biodiversiteit en recreatie kan bijdragen aan het realiseren van gezamenlijke doelen bijvoorbeeld op het gebied van een gezonde bodem, voldoende en schoon water, duurzame energieopwekking, meer biodiversiteit en een aantrekkelijk woon- en recreatiegebied.

Vertraging door corona

Door de corona-pandemie had deze verkenning nog geen vervolg gekregen. Afgelopen zomer is door de betrokken bestuurders een fietstocht door het gebied gemaakt en is besproken hoe dit een vervolg zou kunnen krijgen. Algehele conclusie was dat het Pagediep veel kansen biedt om functies met elkaar te combineren.

Uitgangspunt

Belangrijk uitgangspunt daarbij is om voldoende perspectief voor de landbouw in het gebied te hebben en te houden. Daarom is besloten om nu als eerste stap met de landbouw in het gebied in gesprek te gaan.

Tijdens de bijeenkomst zijn de boeren geïnformeerd over de gedane verkenning. Wat voor beelden heeft het opgeleverd? En welke kansen zien de bestuurlijke partijen daarbij? Van de boeren werd gevraagd hoe zij vanuit hun bedrijf daar tegen aan kijken: kunnen deze gebiedskansen ook een bijdrage leveren aan de toekomstbestendigheid van hun bedrijf? En, zou u als boer in een vervolggesprek hierover willen doorspreken?

Vanaf een blanco pagina willen de bestuurlijke partijen samen met de boeren in het gebied kijken welke mogelijkheden en kansen er zijn.

Sinds 2000 wordt er al gewerkt met akkerranden in Oost-Groningen. In de loop der jaren zijn de doelen van de akkerranden diverser geworden. Denk hierbij aan bescherming van akkervogels, de waterkwaliteit of functionele agrobiodiversiteit. Het is soms best een kunst om de akkerranden in goede staat te houden zonder dat deze onder het onkruid lopen. Binnen de bestaande regels van het ANLb zijn er geen mogelijkheden om te kunnen experimenteren met verschillende vormen van beheer. Daarnaast leven er vragen rondom de ondergrondse effecten van akkerranden: wat betekenen die nu eigenlijk voor opbouw van populaties bodeminsecten?

Praktijkvragen onderzoeken
Met financiering van de Regio Deal natuurinclusieve landbouw gaat ANOG samen met SPNA Ebelsheerd een praktijkproef uitvoeren. Er zullen akkerranden worden aangelegd op Ebelsheerd en bij 2 akkerbouwers met verschillende mengsels. Er wordt gekozen voor mengsels waar al jaren mee wordt gewerkt, en een nieuwe. Deze zijn: kruidenrijke akkerrand voor broedende akkervogels, meerjarig FAB mengsel, een gras-klaver mengsel, een nieuw samengesteld kruidenmengsel en gras als referentie. Deze randen krijgen verschillende behandelingen rondom inzaai en beheer, en er wordt gemonitord.

Gehoopt wordt na drie jaren meer te weten over de do’s en dont’s bij het beheer van akkerranden. De komende jaren zullen er diverse veldbijeenkomsten worden georganiseerd voor het delen van kennis en ervaringen. Het doel is om de teelt van akkerranden te verbeteren en zo mogelijke drempels voor het werken met akkerranden weg te nemen.

In de gebieden Westerwolde en Oldambt zijn korte ketens benoemd als één van de kansen voor deze gebieden.

Wat bedoelen we met korte ketens? Daarmee wordt bedoeld hoe we lokale producten -dat wat in de regio wordt geteeld- op het bord van de inwoners kunnen krijgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan boerderijwinkels.

In de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw zijn korte ketens als kansrijk benoemd. De Agenda voor de Veenkolonien wil hierbij graag aansluiten en de huidige initiatieven, de behoefte en kansen in kaart brengen. Daarom is in het najaar van 2021 een onderzoek naar korte ketens gestart in bovenstaande gebieden. In totaal zijn 46 personen (allen actief op één of ander wijze met korte ketens, van teelt tot afnemer) benaderd voor een enquête en daarnaast zijn 10 actoren geïnterviewd voor het onderzoek.

Onderstaand delen van de uitkomsten van dit onderzoek.

Beweegredenen

• Duurzaamheid (minder voedselkilometers en meer diversiteit bieden)
• Transparantie (waar komen producten vandaan en hoe zijn ze tot stand gekomen)
• Contact met consument ( niet duidelijk is waar nu producten van telers terecht komen en in welke vorm)
• Elkaar (regio) versterken (samenwerken met ander ondernemers in de regio en zorgdragen voor een sterke en mooie regio)

Behoefte ( welke behoeften liggen er)

• Aandacht  (voor de verhalen van producenten en verwerkers)
• Zichtbaarheid (actoren zijn nu versnipperd over diverse platforms)
• Samenwerking (leren van elkaar)
• Ondersteuning bij het ondernemen (advies, marketing, doorrekenen, regelgeving en beleid, hoe brengen bijvoorbeeld boerderijwinkels hun winkel en producten verder onder de aandacht)
• Gefaseerd groeien (realiseren van grotere afzet, mogelijk eventueel basisafname van grotere instanties/ bedrijven)

Kansrichtingen

• Samenwerkingsvormen (wie initieert, welke vormen en hoe georganiseerd)
• Leren van elkaar (van elkaar leren en ervaringen uitwisselen )
• Onderscheidend vermogen vergroten (minimaal één onderscheidend product waar consumenten bereid voor zijn om meer moeite te doen)
• Leren van anderen (initiatieven elders in het land)
• Vraag bundelen (het vergroten van de basis volume, initiëren van gezamenlijke verkoop)
• Vraag vergroten (consument meer vertellen over producten om zodoende meer waardering te creëren.
• Vraaggericht telen (meer samenwerking tussen vraag- en aanbod partij)
• Ondersteunen bij ondernemen (meer kennis van andere aspecten van ondernemen)

Deze uitkomsten zijn teruggeven aan de ondervraagden en is voorgelegd aan een werkgroep. Er wordt nu bekeken in hoeverre er mogelijkheden zijn een bijeenkomst te organiseren voor agrarische ondernemers met een boerderijwinkel; enerzijds om ze met elkaar in contact te brengen en anderzijds om te bekijken of zij verder geholpen kunnen worden met hun doelstellingen.

Biodiversiteit in akkerranden (Veenkoloniën)

(foto: nieuweoogst.nl)

Steeds vaker zaaien boeren de randen van hun akkers anders in om de biodiversiteit op hun land te stimuleren. Het beheer van de aangrenzende sloot wordt echter nog vaak uitbesteed. Dit terwijl een gecombineerd beheer van akkerranden, taluds en slootkanten een grotere bijdrage kan leveren aan het verbeteren van de  biodiversiteit en waterkwaliteit dan het enkel akkerranden beheer.

In het project “Het combineren van akkerranden, taluds en slootkantenbeheer” test het Louis Bolk Instituut verschillende opties van gecombineerd beheer om zo tot een optimaal beheer van de natte dooradering in de Veenkoloniën te komen.

Combineren van functies

De landbouw staat voor meerdere grote opgaven, van het herstel en behoud van biodiversiteit tot het verbeteren van de waterkwaliteit. Daarnaast moet er voldoende en gezond voedsel geproduceerd worden. Het is daarom van belang diverse functies te combineren. In het project Combi akkerranden, taluds en slootkantenbeheer Veenkoloniën wordt gekeken hoe, door goed beheer van sloten en aangrenzende akkerranden, zo veel mogelijk van deze functies kunnen worden benut.

Beheren is leren

Het is nog nauwelijks bekend hoe je een sloot en de aangrenzende akkerrand het best kan beheren wanneer je zowel de  waterkwaliteit, biodiversiteit en de natuurlijke plaagbeheersing wilt verbeteren. Er zijn meerdere opties. Sloten kunnen geklepeld of gemaaikorfd worden. Dit kan in één keer of juist gefaseerd. Slootvuil kan worden afgevoerd of op het talud, de akkerrand of in het perceel worden gelegd. Akkerranden kunnen in het voorjaar of in het najaar gezaaid worden en er zijn veel verschillende typen mengsels mogelijk. Natuurlijk is het ook mogelijk om de  natuur zijn gang te laten gaan en te kijken wat er vanzelf opkomt.

Op proefbedrijf ’t Kompas in Valthermond worden al deze opties getest. Op deze manier kan worden onderzocht wat, en welke combinatie, werkt. De focussen ligt hierbij op vier functies van een akkerrand-slootkant combinatie: insectendiversiteit promoten, natuurlijke plaagbestrijders aantrekken, wintervoedsel voor akkervogels bieden en drift en uitspoeling reduceren.

Kennisuitwisseling

Deze proef biedt een mooie showcase voor telers in de regio om verschillende manieren van akkerranden en slootkantenbeheer met eigen ogen te zien. Daarnaast opent het de dialoog met waterbeheerders en natuurorganisaties over het combineren van functies van de natte dooradering. Met de resultaten van deze proef kan het maatschappelijke gesprek van informatie worden voorzien, zodat alle betrokken partijen een weloverwogen beslissing kunnen maken over het beheer van slootkanten en akkerranden in de regio.

De proef Combi akkerranden, taluds en slootkantenbeheer Veenkoloniën is aangelegd op proefbedrijf ’t Kompas in Valthermond. In 2020 is begonnen met een nulmeting en het gefaseerd schoon- en maaibeheer van de sloot en het talud. Ook zijn de najaars-zaaimengsels ingezaaid. In 2021 worden ook de voorjaarszaai uitgevoerd en worden de eerste resultaten verwacht.

In het project ‘Innovatie Biodiversiteit Veenkoloniën 2019’ is gestart met zoeken naar de verschillende methodes van sloot- en taludbeheer. De bedoeling is verder in kaart te brengen hoe het beheer in Nederland is geregeld, zowel vanuit het perspectief van de boer als vanuit het waterschap. Daarnaast is het streven zo een verbeterde aanpak te ontdekken.

Kijk ook op: Het combineren van akkerranden, taluds en slootkantenbeheer (LBI) – Agrarische Natuur Drenthe